سياركى كه زمين را تهديد مى كند
ترجمه: فرشيد كريمى
اين سيارك كه عرض آن ۳۹۰ متر است آپوفيس (Apophis) نام دارد و ممكن است طى ۳۱ سال آينده به زمين برخورد كند. دانشمندان اجراى طرحى براى تغيير مسير اين سيارك را ضرورى مى دانند. در اسطوره هاى باستانى مصر آپوفيس روح پليدى و نابودى بود، شيطانى كه مصمم بود جهان را در تاريكى ابدى فرو برد. اختر شناسان استدلال مى كنند اين اسم مناسب تهديدى است كه اكنون از فضاى خارج به سوى زمين در حال حركت است. دانشمندان پيشروى اين سيارك ۳۹۰ مترى را كه سال گذشته كشف شد، تحت نظر دارند. اين سيارك به طور بالقوه در مسير برخورد به زمين است. اين دانشمندان از دولت ها درخواست مى كنند كه بر روى يك استراتژى براى مقابله با اين سيارك تصميم گيرى كنند. سازمان هوانوردى و فضانوردى آمريكا (ناسا) برآورد كرده است برخورد آپوفيس كه احتمال دارد در سال ۲۰۳۶ اتفاق بيفتد، صد هزار برابر انفجار اتمى در هيروشيما انرژى آزاد خواهد كرد. هزاران متر مربع به طور مستقيم از اين انفجار متاثر مى شوند، اما تمام كره زمين تحت تاثير گرد و غبارى كه به درون جو پرتاب مى شود قرار خواهد گرفت. دانشمندان همچنين اصرار دارند كه در واقع زمان كمى براى تصميم گيرى باقى مانده است. طى جلسه متخصصان «اجسام نزديك به زمين» در لندن، دانشمندان گفتند كه سال ها طول خواهد كشيد تا فناورى لازم براى منحرف كردن اين سيارك طراحى، آزمايش و ايجاد شود. مونيكا گرادى متخصص شهابسنگ ها از اوپن يونيورسيتى گفت: «موضوع« زمان» برخورد يك جسم به كره زمين است، نه اينكه آيا جسم به كره زمين اصابت مى كند يا نه. بسيارى از اجسام كوچك در زمان رسيدن به جو زمين متلاشى مى شوند و تاثيرى ندارند. اما هر چند هزار سال يك بار يك جسم نزديك به كره زمين با بيش از يك كيلومتر پهنا به زمين برخورد مى كند. هرچندصد ميليون سال هم يك جسم نزديك به زمين كه اندازه آن بزرگ تر از ۶ كيلومتر است و مى تواند انقراض كلى را به دنبال داشته باشد، به كره ما برخورد مى كند. موعد برخورد يك جسم بزرگ ديركرد داشته است.»
آپوفيس تا زمان كشف آن در ماه ژوئن سال گذشته به طور پيوسته ردگيرى مى شد. اما در ماه دسامبر نگرانى هاى جدى شروع شد. رصدهاى بيشتر از اين سيارك كه به وسيله اخترشناسان انجام شد، احتمال برخورد به زمين در سال ۲۰۲۹ را بيشتر ارزيابى مى كند.
به نظر مى رسد كه ۲۰ سال تا برخورد بالقوه زمانى بسيار طولانى باشد. اما آندريا كاروسى در جلسه هفته گذشته بنياد «Spaceguard» گفت كه زمان تصميم گيرى دولت ها براى اتخاذ روشى براى مقابله با آن اكنون است. بايد به دانشمندان فرصت داده شود ماموريتى بازدارنده را مهيا كنند. اوج نگرانى زمانى بود كه آپوفيس رقم چهار از ده در مقياس تورينو (Torino) را به خود اختصاص داد. تورينو واحد و درجه تهديدى است كه يك جسم نزديك به زمين ايجاد مى كند. در اين مقياس رقم ۱۰ بيانگر يك برخورد قطعى است كه مى تواند فاجعه اى جهانى را باعث شود. اين بالاترين رقم براى يك سيارك طى تاريخ مدون است و احتمال برخورد آن به زمين ۱ در ۳۷ بود. در نهايت، در پايان سال گذشته احتمال برخورد در سال ۲۰۲۹ نفى شد. آلن فيتسى مانس (Alan Fitzsimmons) اختر شناس دانشگاه كوين بلفاست گفت: «زمانى كه اين سيارك در تاريخ ۱۳ آوريل سال ۲۰۲۹ از نزديكى ما عبور كند، زمين آن را منحرف و مدارش را تغيير مى دهد. احتمال كمى وجود دارد كه اگر اين سيارك از ميان يك نقطه خاص (keyhole) در فضا بگذرد، گرانش زمين شرايط را به گونه اى تغيير مى دهد كه وقتى اين سيارك دوباره در حدود سال ۲۰۳۶ برمى گردد با كره زمين برخورد خواهد كرد. براساس آخرين اطلاعات، شانس عبور آپوفيس از ميان اين نقطه (keyhole) يك در ۵۰۰/۵ است. اين نقطه يك قسمت ۶۰۰ مترى از فضا است. براى چگونگى منحرف كردن سيارك ها كمبود ايده نداريم. گروه ايده هاى پيشرفته (Advanced Concepts Team) در موسسه فضايى اروپا با طراحى برخى ماهواره ها و موشك ها براى «هل دادن» سيارك ها به يك مدار ديگر در ارائه اين ايده ها پيشرو بوده است.همه فناورى ها (حتى ايده هايى با خطرات بالقوه مانند سفينه هايى با سوخت هسته اى) براى انحراف سيارك ها بررسى شده اند. پروفسور فيتسى مانس گفت: «مزيت پيشرانش هسته اى قدرت زياد آن است. اما نكته منفى اين است كه ما هنوز آن را آزمايش نكرده و انجام نداديم. اما تعداد زيادى فضاپيما وجود دارد كه از فناورى پيشرانش الكتريكى خورشيدى بهره مى برند و ما اطمينان كامل داريم كه اين فناورى كارايى دارد.»
شيوه ارجح ساده ترين شيوه نيز هست: يك فضاپيما به طرف سيارك پرتاب مى شود تا مسير آن را تغيير دهد. موسسه فضايى اروپا در نظر دارد كه اين ايده را با ماموريت دن كيشوت آزمايش كند. در اين ماموريت دو ماهواره به طرف يك سيارك فرستاده مى شوند. يكى از آنها هيدالگو (Hidalgo) با سرعت زياد به سيارك برخورد مى كند، در حالى كه ديگرى يعنى سانچو (Sancho) تغيير در مدار آن را اندازه گيرى خواهد كرد. در ماه هاى آينده درخصوص طراحى واقعى اين كاوشگران تصميم گيرى مى شود و پرتاب آنها در دهه آينده صورت مى گيرد. يك ايده ديگر كه به نظر مى رسد دانشمندان از آن استقبال نمى كنند استفاده از مواد منفجره است. پروفسور فيتسى مانس مى گويد: اگر انفجار بسيار نزديك به برخورد باشد، تكه هاى بسيارى به زمين برخورد مى كنند كه دامنه آسيب را گسترش مى دهد.
در ماه سپتامبر، دانشمندان دانشگاه گلاسكو و استراتكلايد (Strathclyde) شبيه سازى هاى رايانه اى را آغاز كردند تا عملى بودن تغيير مسير سيارك ها را بررسى كنند. بهار سال آينده نيز فرصتى ديگر براى رصد هاى رادارى آپوفيس خواهد بود. اين رصد ها به اختر شناسان كمك مى كنند تا مدارهاى آينده احتمالى اين سيارك را به طور دقيق تر بررسى و محاسبه كنند. اگر دانشمندان طى رصد هاى بهار آينده نتوانند برخورد به زمين در سال ۲۰۳۶ را نفى كنند، شانس بعدى براى رصدهاى بهتر تا سال ۲۰۱۳ ميسر نخواهد شد. ناسا استدلال مى كند كه تصميم نهايى در مورد چگونگى مقابله با آپوفيس بايد در اين مرحله از رصدها صورت بگيرد. پروفسور فيتسى مانس مى گويد: «ممكن است در مورد اينكه آيا يك ماموريت تمام عيار براى جلوگيرى از برخورد بايد ادامه پيدا كند يا خير در سال ۲۰۱۳ تصميم گيرى شود. اختر شناسان در سال ۲۰۲۹ مطمئن خواهند شد كه آيا آپوفيس تهديدى براى سال ۲۰۳۶ خواهد بود يا خير. اگر مشخص شود كه بدترين حالت حقيقت دارد و زمين براى آن آماده نباشد، ديگر بسيار دير خواهد شد. يتس يكى ديگر از دانشمندان مى گويد: «اگر ما تا سال ۲۰۲۹ منتظر بمانيم، بعيد است كه بتوانيم در سال ۲۰۳۶ در مورد آن اقدام كنيم.»
روزنامه شرق
