PDA چیست؟

PDA يا Personal Digital Assistant يك رايانه جيبي (کامپیوتر جیبی=Pocket computer) است كه از آن می توان براي تنظيم و نگهداري اطلاعات شخصي استفاده کرد. اين رايانه در حقيقت حكم دفترچه يادداشت شما را دارد. شما مي توانيد در اين رايانه، فهرستي از كارهايي را كه بايد انجام دهيد، یا فهرست قرارها، نام ها، شماره تلفن ها و نشاني ها، ليست پروژه ها و ساير گزارشات متنوع و مورد نياز خود و خلاصه هر آنچه را که می خواهید همراه تان داشته باشيد، ثبت و نگهداري كنيد.
در واقع با استفاده از این دستگاه ها، هر شخصی به راحتی می تواند دفترچه آدرس، برنامه ريزی روزانه، ليست کارهائی که می بايست انجام شود (دفترچه ياداشت ها)، ماشين حساب، تلفن همراه و غیره را همیشه همراه خود داشته باشد و در صورت لزوم قادر به استفاده سريع از آنها خواهد بود. دستگاههای فوق دارای تمامی امکانات لازم به منظور برنامه ريزی و سازماندهی فعاليت های رايج زندگی می باشند. اين رايانه ها به كوچكي يك كف دست است. بنا براين به راحتي در جيب جا مي گيرد و مي توان همانند يك دفترچه يادداشت، آن را همه جا همراه خود برد. با این رایانه می توانید نامه های الکترونيکی خود را دريافت کنید و به موسيقی یا رادیو گوش دهید.

PDA قلمي كوچك هم دارد كه استيلوس (stylus) ناميده مي شود. اين قلم كه جنس آن از تركيبات كربن است، براي انتخاب موارد مختلف و آيكون هاي متفاوت روي صفحه کوچک PDA استفاده مي شود و كاركردن با اين دفترچه يادداشت رايانه اي را آسان مي كند.

در حال حاضر بسياري از توليد كننده هاي نرم افزارهاي مختلف، نسخه هايي از نرم افزارهاي خود را مانند مرورگر وب، تلفن اينترنتي و غيره، مخصوص اين رايانه ها ارائه کرده اند و نیز برنامه هایی که می توان به راحتی بین اين رايانه با رايانه معمولي خود ارتباط برقرار كنيد و به تبادل اطلاعات با آن بپردازید.

تا کنون انواع مختلفي از PDA به وسيله شركت هاي مختلف ساخته شده و روانه بازار گردیده که قابلیت های فراوانی بر روی آنها نصب شده است. از جمله این قابلیت ها می توان علاوه بر تلفن همراه، از امکانات ديگر مانند موقعيت ياب (GPS)، دوربين ديجيتال و غيره نام برد. ضمنا تا به امروز اکثر PDAهای فروخته شده، متعلق به شرکت Palm می باشد. شرکت های ديگر نيز محصولات خود را در اين زمینه توليد و به بازار عرضه نموده اند که با توجه به انواع بسیار متنوع موجود، می توان نوعی را تهيه نمود که دقيقا" متناسب با خواسته های هر فرد باشد.

مبانی PDA

PDA به دو گروه عمده: کامپيوترهای دستی (Hand-held) و کامپيوترهای Palm-Sized تقسيم می گردند. مهمترين تفاوت بين دو گروه فوق اندازه PDA، نوع نمايشگر و نحوه ورود اطلاعات است.

کامپيوترهای دستی در مقايسه با کامپيوترهای Palm-Sized، بزرگتر و سنگين تر می باشند. اين نوع کامپيوترها دارای صفحات نمايشگر LCD بزرگتر و يک صفحه کليد کوچک Touch-screen برای ورود اطلاعات می باشند. کامپيوترهای Palm-Sized سبک تر و کوچک تر می باشند. اين نوع از کامپيوترها از صفحات نمايشگر LCD کوچک و تکنولوژی stylus/touch-screen بهره می برند و از همه مهم تر از برنامه های تشخيص تايپ دستی برای ورود اطلاعات استفاده می نمايند.

صرفنظر از نوع PDA، تمام آنها دارای ساختار سخت افزار مشابه ای هستند که شامل ريزپردازنده، حافظه، باتری، نمایشگر LCD، دستگاه ورودی (صفحه کلیدی بر روی نمايشگرهای touch-screen)، پورت های ورودی و خروجی. و نیز نرم افزارهایی (همانند کامپيوترهای شخصی) نظیر سیستم عامل که بر روی آنها نصب می شود.

ريزپردازنده

مغز اصلی (CPU) دستگاههای PDA (همانند کامپيوترهای شخصی و يا Laptop) ريزپردازنده است. (برای مطالعه بیشتر دراین مورد به سایر مقالات سایت میکرو رایانه مراجعه نمایید) ريزپردازنده تمام عمليات مورد نظر را بر اساس دستورالعمل های برنامه ريزی شده انجام می دهد. البته برخلاف کامپيوترهای شخصی، دستگاههای PDA از ريزپردازنده های کوچک تر و ارزان تر استفاده می نمايند. پردازنده های Motorola Dragonball و هيتاچی SH7709a و اینتل PXA270 نمونه هائی از این نوع می باشند. با اينکه سرعت پردازنده های فوق در مقايسه با پردازنده های استفاده شده در کامپيوترهای شخصی به مراتب کمتر است (سرعت پردازنده های فوق بين 16 تا بالای 500 مگاهرتز می باشد) ولی باید توجه داشت که پردازنده استفاده شده در اين نوع کامپيوترها متناسب با وظايفی است که بر عهده آنان گذاشته شده است. ابعاد کوچک و قيمت پايين اين نوع از کامپيوترها، سرعت پايين آنها را (نسبت به کامپيوترهای شخصی) کم رنگ می نمايد.

حافظه

بدیهی است که حافظه یکی از ارکان اصلی هر رایانه می باشد ولی در کامپيوترهای PDA نقش آن پررنگ تر است. چون این نوع کامپیوتر ها دارای هارد ديسک نمی باشند و برنامه های مورد نظر (سیستم عامل و نرم افزارهایی نظیر دفترچه تلفن، دفترچه ياداشت و غیره) در نوعی از حافظه ROM ذخيره می گردند. (توجه کنید اطلاعات فوق زماني که کامپيوتر خاموش است، همچنان در حافظه باقی خواهند ماند.) البته همانند سایر کامپیوترها، کامپیوترهای PDA دارای حافظه RAM نیز می باشد که داده ها و ساير برنامه هائی که توسط کاربران اضافه می شود در حافظه RAM دستگاه ذخيره می گردند.

عدم استفاده از هارد در این نوع کامپیوترها؛ در مقایسه با کامپيوترهای شخصی؛ دارای چندين مزيت است:

وقتی PDA روشن شد، تمام برنامه ها بلافاصله قابل استفاده بوده و نيازی به معطل شدن برای بار شدن هر يک از برنامه ها نخواهد بود. یا زماني که محتويات يک فايل تغيير داده می شود، اطلاعات جديد همزمان و به صورت اتوماتيک ذخيره می شود و نيازی به عملیات و نیز زمان ذخیره سازی (همانند آنچه که در کامپیوترهای معمولی برای ذخیره سازی بر روی هارددیسک انجام می گیرد) نخواهد بود و بنابراین وقتی دستگاه خاموش می گردد اطلاعات همچنان در حافظه باقی خواهند ماند.

حافظه در تمام کامپيوترهای PDA از صرفا از نوع نیمه هادی (حافظه های Solid-state) است که شامل حافظه های SRAM و حافظه Flash می باشد. مقدار حافظه آنها از دو مگابایت در مدل های معمولی تا 512 مگابایت در مدل های پيشرفته (در زمان نوشتن این مقاله) است. در اکثر مدل های PDA امکان ارتقاء حافظه نسبت به مقدار اولیه (در زمان خرید) وجود دارد.

مقدار حافظه ارتباط مستقیمی با نوع سیستم عاملی دارد که در PDA استفاده می شود. اگر سیستم عامل PocketPC استفاده نماید، فضای بيشتری از حافظه را اشغال خواهند کرد. سیستم عامل Palm OS فضای کمتری لازم دارد.

سيستم عامل

همانند سایر رایانه های معمولی، PDA نیز نیاز به سيستم عامل دارد. آنچه که کاربر از سیستم عامل می بیند دستورات از قبل برنامه نويسی شده ای است که به پردازنده اعمال می شود تا عمليات مورد نظر را انجام دهد. البته وظایف سیستم عامل بسیار فراتر از این مقوله است که در این بحث نمی گنجد (در این مورد بحث های مفصلی درتالار گفتگوی سایت میکرو رایانه وجود دارد) ولی آنچه که مسلم است سيستم های عامل استفاده شده در کامپيوترهای PDA به پيچيدگی سيستم های عامل استفاده شده در کامپيوترهای شخصی نمی باشند.

سيستم های عامل رایانه های PDA دارای مجموعه دستورات کمتری بوده که بالطبع به حافظه کمتری نیز نياز خواهند داشت. مثلا" سيستم عامل Palm حداکثر به 100کيلو بايت حافظه نیاز دارد. (کمتر از يک درصد نسبت به حافظه مورد نياز برای نصب ويندوز 98 و يا MAC OS).

کامپيوترهای PDA عمدتا" از دو نوع سيستم عامل استفاده می نمايند: Palm OS) 3COM) يا PocketPC. همانطوریکه در بالا اشاره شد، سيستم عامل Palm OS، به حافظه کمتری نياز داشته و به دلیل کوچکی دارای سرعت بيشتری نیز می باشد. به همین جهت اغلب کاربران به دلیل سادگی استفاده از سيستم عامل Palm، از آن ابراز رضايت می نمايند.

ولی سيستم عامل PocketPC پیچیده تر بوده ولی در عوض از نمايشگرهای رنگی، گرافيک بالا، و حتی نسخه های خاصی از نرم افزارهای Excel و Word و نیز از دستگاههایی (نظير Built-in MP3 player,MPEG movie Player ) پشتیبانی می نمايد. سيستم عامل فوق با توجه به ماهيت خود به فضای بيشتری از حافظه نياز داشته و سرعت آن نیز نسبت به Palm OS کمتر است. البته با توجه به گسترش استفاده از اين نوع کامپيوترها در سطح جهان، شرکت های متعددی در حال تولید نرم افزارهایی خاص برای استفاده تحت دو سيستم عامل فوق هستند.

لازم به ذکر است که در مدل های جدیدتر، سیستم عامل ویندوز (که البته این ویندوز خاص PDAها است و به ویندوز موبایل معروف شده) نصب شده است.

باتری

انرژی مورد نياز کامپيوترهای PDA توسط باتری تامين می گردد. برخی از مدل های PDA از باتری آلکالاين (AAA) استفاده می نمايند. برخی مدل های دیگر از باتری های با قابلیت شارژ مجدد (Lithium,nickel-cadmium,nickel-metal hybride) استفاده می کنند. عمر مفيد باتری بستگی به توان مصرفی PDA و نوع سخت افزارهای به کار رفته در آن دارد. (نظیر مقدار حافظه، نوع نمايشگر LCD رنگی یا منو کروم، ضبط صوت، Mp3 Player).

نمايشگر LCD

نمایشگر LCD در کامپيوترهای PDA در مقایسه با کامپیوترهای معمولی، کاملا متفاوت و خاص می باشد. همان طوری که می دانید در کامپيوترهای شخصی معمولی، نمايشگر LCD فقط به عنوان دستگاه خروجی برای نمایش اطلاعات مورد استفاده قرار می گيرد، در صورتی که در دستگاههای PDA نمايشگر غیر از نمایش (دستگاه خروجی) برای ورود اطلاعات (همانند موس و کی برد) نیز استفاده می شود. نمايشگرهای LCD دستگاههای PDA به مراتب کوچکتر از نمايشگرهای laptop است. البته کامپيوترهای Hand-held (نوع خاصی از دستگاههای PDA) از صفحات نمايشگر بزرگتری نسبت به کامپيوترهای Palm-Sized استفاده می نمايند.

ویژگی های نمايشگرهای PDA:

LCD و يا Enhanced LCD و يا CSTN
دارای وضوح تصوير 160160 و 320240 و 640*480
سياه و سفيد (16 رنگ خاکستری) و يا رنگی (65536 رنگ)
ماتريس های Active و يا Passive (ماتريس های Active شفاف تر و خواندن اطلاعات آسان تر است)
Reflective و يا Backlit. ( نمايشگرهای Backlit برای استفاده در نور ضعیف مناسب می باشند)

دستگاه ورودی

در کامپيوترهای PDA، برای وارد کردن اطلاعات و دستورات، از روش های متفاوتی استفاده می شود. اکثر کامپيوترهای نوع Hand-held، از يک صفحه کليد خيلی کوچک و ظريف touch-screen استفاده می نمايند. کامپيوترهای palm-Sized از يک قلم مخصوص (استیلوس) و يک touch-screen همراه با يک برنامه «تشخيص نوشتار خطی» استفاده می نمايند. البته هر يک از مدل های فوق دارای مجموعه ای از دکمه ها برای روشن نمودن یا فعال کردن نمايشگر (و يا برنامه ها) می باشند.

نمايشگر کامپييوترهای Palm-sized، يک صفحه بسيار نازک چهار اينچی است که از آن، هم به عنوان دستگاه ورودی و هم به عنوان دستگاه خروجی استفاده می گردد. کامپيوترهای فوق برای نمايش اطلاعات از يک LCD استفاده می نمايند. در قسمت بالای LCD يک touch-screen وجود دارد که می توان با استفاده از قلم مخصوص و يا به روش ورود مستقيم داده، اطلاعاتی را وارد کرد.

عملکرد قلم

مختصات محلی که با قلم فشرده می شود با ایجاد میدان الکتریکی و ارسال آن به درایور تعیین می گردد. عملکرد درایور صفحه هم به این صورت است که به صورت مداوم (در هر ثانیه هزاران بار) تمام نقاط صفحه را پیمایش می کند. بدین ترتیب زماني که قلم با صفحه تماس برقرار می نمايد، روکش پلاستيکی موجود بر روی نمايشگر، کمی به سمت پايين حرکت می کند تا فشرده شده و با سطح شيشه ای تماس برقرار نمايد. عمليات فوق باعث می گردد يک ميدان ولتاژ ايجاد گردد. ميدان فوق توسط درايور touch-screen تشخیص داده شده و مدار مذکور با ارسال دو فرمان الکتريکی افقی و عمودی، مختصات X,Y نقطه مورد نظر را بدست می دهد.


همانگونه که اشاره شد يکی ديگر از روش های ورود اطلاعات در کامپيوترهای Palm-Sized ، استفاده از يک برنامه تشخيص تايپ دستی است. با استفاده از قلم بر روی نمايشگر، کاراکترهائی رسم می گردد! نرم افزار مخصوص (که همراه PDA تحویل می شود)، کاراکترهای رسم شده را به حروف و يا ارقام تبديل می نمايد. در دستگاههای Palm، این نرم افزار که حروف را تشخيص می دهد Graffiti ناميده می شود. عملکرد آن نسبت به OCR کمی متفاوت است. برای اینکه برنامه مذکور بتواند به راحتی کاراکترهای رسم شده توسط قلم را تشخیص دهد. هر کاراکتر می بايست با يک حرکت (بدون توقف) رسم گردد. و بدين منظور از حروف الفبائی مخصوص استفاده می شود. مثلا" برای نوشتن حرف A می بايست V و يا برای حرف F از يک L وارونه استفاده گردد.

يکی از اشکالات نرم افزار تشخيص تايپ دستی، نياز به فراگيری روش های جديد برای نوشتن است. سرعت نوشتن با استفاده از روش فوق نسب به تايپ دستی کند تر است. به همین دلیل می توان از يک صفحه کليد Onscreen (مستقر بر روی صفحه نمایشگر) استفاده کرد و از مشکلات اشاره شده برحذر ماند. صفحه کليد فوق، مشابه يک صفحه کليد معمولی است. با این تفاوت که برای ضربه زدن و فشردن هر يک از کليدهای مورد نظر بر روی صفحه کليد، از قلم استفاده می شود.

برخی از مدل های کامپيوترهای Palm دارای صفحه کليد جانبی می باشند. استفاده از این صفحه کليد به مراتب راحت تر است، مخصوصا" در زمان ارسال E-mail این قابلیت فوق العاده کارآمد است. اخيرا" بعضی از مدل های PDA از تکنولوژی تشخيص صوت نيز استفاده می نمايند. در اين مدل ها می توان با استفاده از ميکروفن، اطلاعات خود را بصورت صوتی وارد کرد که توسط نرم افزار مربوطه عمليات تبديل صوت به داده انجام خواهد شد.

پورت های ورودی و خروجی

یکی از قابلیت های مورد نیاز در هر کامپیوتر، تعبیه امکاناتی برای مبادله داده هاست. (برای مطالعه بیشتر دراین مورد به سایر مقالات سایت میکرو رایانه مراجعه نمایید) کامپيوترهای PDA نیز از این امر مستثنی نیستند. آنها به گونه ای طراحی شده اند که در شرایط مختلف قادر به تبادل داده با کامپيوترهای شخصی و يا Laptop باشند. مثلا" می توان اطلاعاتی را از کامپيوتر شخصی خود به PDA منتقل و يا اطلاعات را از PDA به کامپيوتر منتقل نمود.

مبادله اطلاعات بين PDA و PC اصطلاحا" data synchronization ناميده می شود. ارتباطات فوق در کامپيوترهای PDA از طريق پورت USB انجام می گيرد. علاوه بر استفاده از کابل و پورت USB، برخی از دستگاههای PDA دارای يک پورت مادون قرمز بوده که از امواج نوری برای تبادل اطلاعات بين يک کامپيوتر شخصی و PDA استفاده می کنند. برخی ديگر از مدل های PDA از روش های بدون سیم (بی سیم=Wire less) برای تبادل اطلاعات استفاده می نمايند. (برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله Bluetooth مراجعه نمایید.)

کاربران PDA برای دريافت و يا ارسال e-mail می بايست از يک ISP که ارتباط اینترنتی رادیویی بدون سیم را فراهم می کند؛ برای اتصال به اینترنت؛ استفاده کنند. برخی ديگر از مدل های PDA دارای امکان جانبی اتصال به مودم نیز می باشند که البته به صورت جداگانه عرضه می شود.

نرم افزارها

برای ارسال اطلاعات از دستگاه PDA به کامپيوتر های شخصی و بالعکس ، می بايست از نرم افزارهای خاصی استفاده گردد. برنامه HotSync برای کامپيوترهای PDA ایی است که از سيستم عامل Palm OS بهره می برند و برنامه ActiveSync نیز برای کامپيوترهائی است که از سيستم عامل PocketPc استفاده می کنند. این برنامه باید بر روی کامپيوتر شخصی نیز نصب شود تا امکان اتصال PDA به کامپيوتر شخصی فراهم گردد و این برنامه در همه روش های ارتباطی: چه اتصال کابلی و یا اشعه مادون قرمز، یا بدون سیم و يا حتی مودم باید قبلا در کامپیوتر معمولی (که قرار است با PDA ارتباط برقرار کند) نصب گردد.
با توجه به گسترش دستگاه های PDA، شرکت های زیادی در سطح جهان اقدام به طراحی و پياده سازی نرم افزارهای مختص اين نوع سيستم ها کرده اند.

قابليت های PDA

دستگاههای PDA در ابتدا مشابه organizers رفتار می نمودند. آنها قادر به ذخيره آدرس، شماره تلفن، ثبت قرار ملاقات های روزمره و … بودند. دستگاههای PDA در حال حاضر نيز عمليات فوق را انجام می دهند ولی اکنون دستگاههای PDA بسیار متحول شده اند و قابلیت های زیادی در آنها ايجاد گرديده است. امروزه با استفاده از دستگاههای PDA می توان اقدام به ارسال و يا دريافت E-mail و يا بازيابی اطلاعات مورد نياز از اينترنت، نواختن موزيک، مشاهده فيلم و بازيهای ويدئويی نمود. برخی از قابليت های PDA در زیر آمده است. بدیهی است که ممکن است همه انواع PDA، تمام این قابلیت ها را یک جا نداشته باشند:

مديريت اطلاعات شخصی
ذخيره اطلاعات مربوط به تماس با ديگران شامل : نام ، آدرس ، شماره تلفن ، آدرس E-mail
ايجاد ليست فعاليت های روزمره
ياداشت نويسی (دفترچه ياداشت)
ثبت زمان و تاريخ قرار ملاقات ها (برنامه ریزی برای يادآوری قرار ملاقات ها)
برنامه ريزی پروژه ها
ماشين حساب
تلفن همراه
بلندگو و میکروفون داخلی (Built in)
اتصال به اینترنت و ارسال و دريافت e-mail (برخی از مدل ها)
استفاده از يک واژه پرداز (برخی از مدل ها)
پخش فايل های موزيک mp3 (برخی از مدل ها)
پخش فيلم های MPEG (برخی از مدل ها)
بازيهای ويدئويی (برخی از مدل ها)
ارتباط با ساير دستگاه ها نظير دوربين های ديجيتال (برخی از مدل ها)
امکان فیلمبرداری
موقعیت یاب جغرافیایی (GPS) و برنامه مسیر یابی

---

منبع :  ميكرو رايانه