اما چه عواملی باعث لرزيدن زمين می شود؟ در عهد باستان مردم فکر می کردند که زمين در فضا ثابت است و خورشيد و ماه و ستارگان به دور آن می چرخند. بر اساس اين باور، طبيعی بود که فکر کنند زمين برای ثابت ماندن بر روی پايه ای قرار گرفته و هر تکان زمين به جنبيدن اين پايه بستگی دارد.
زمانی در ژاپن تصور می شد که اين پايه يک عنکبوت بزرگ است و بعد ها گفته شد که زمين بر روی يک ماهی عظيم الجثه قرار گرفته است. در هند زمين را بر پشت يک موش کور استوار می دانستند و بعضی سرخپوستهای آمريکای شمالی بر روی يک لاک پشت غول پيکر.
در زمانی که باور می رفت عناصر اربعه آب و باد و خاک و آتش جهان را تشکيل داده اند، ارسطو اين فرضيه را باب کرد که حجمهای بزرگ هوا يا گازهای مختلف که در گودالهای زير لايه رويی زمين قرار گرفته اند در اثر حرارت منبسط می شوند و سعی در خلاص کردن خود دارند که در اثر اين تلاش و خروج گاه و بيگاه گازها زمين تکان می خورد و زلزله توليد می شود.
پس زمين بر کدام بنيان استوار است؟
اکنون روشن شده که دليل اصلی لرزيدن زمين مربوط به تحرک فراگير سطح زمين است. شواهد کافی وجود دارد که نيروهايی بطور مستمر بر پوسته خارجی زمين فشار می آورند. منشا اين نيروها مشخص نيست. در عين حال می توان سرچشمه و گستردگی اکثر زمين لرزه های عمده را با فرضيه ساختارشناسی لايه های زمين توجيه کرد.
بر اساس اين فرضيه سطح زمين از صفحات مستقلی تشکيل شده که نسبت به يکديگر تحرک دارند و در خطوطی که به هم می رسند حالت تقابلی دارند. زلزله های شديد در اين خطوط زمانی توليد می شوند که صفحه ای به زير صفحه ديگر می رود.
بزرگی يک زمين لرزه معمولا با درجه ريشتر اندازه گيری می شود که يک درجه بندی لگاريتمی بر اساس نوسانات امواج متزلزل است. زلزله شناسان می گويند که زلزله ای به بزرگی ۶ ريشتر می تواند در مناطق پرسکنه خرابيهای زيادی به بار آورد.
بعضی افراد مذهبی نيز عقيده دارند که زلزله در اثر خشم خداوند به وجود می آيد. در اوايل پاييز سال ۱۳۵۷ شمسی که ايران را تب انقلاب فرا گرفته بود زمين لرزه بزرگی شهر طبس در جنوب خراسان را ويران کرد. انقلابی های آن زمان می گفتند که آن زمين لرزه نشان دهنده خشم خداوند از فساد و خودکامگی نظام شاهنشاهی است. اما همان انقلابيون که چند ماه بعد حکومت را در دست گرفتند در مورد علل زمين لرزه های بعدی سکوت پيشه کرده اند.
زلزله ويرانگر بم يکی از مرگبارترين زلزله های تاريخ معاصر ايران است. ايران کشوری زلزله خيز است و تاريخ آن مملو از سرگذشت های شهرهای بزرگی است که زمين لرزه های قدرتمند آنها را با خاک يکسان کرده است.
قدرتمند ترين وپرتلفات ترين زلزله چند ساله اخير ايران، زلزله ای بود با قدرت ۷،۳ درجه ريشترکه در تابستان سال ۱۹۶۹ شمسی استانهای شمالی گيلان و زنجان را تکان داد و بيش از چهل هزار کشته برجای گذاشت.
فلات ايران بين شبه قاره هند و شبه جزيره عرب واقع شده است. برخورد مداوم اين دو با لايه زيرين فلات ايران باعث به وجود آمدن صدها زمين لرزه می شود که هرساله ايران را می لرزاند.
بسياری از اين زلزله ها ضعيف هستند اما دهها زلزله قوی هم در سال ايران را می لرزاند. ايران همچنين بر روی نوار زلزله خيز ماورای آسيايی هم واقع شده که يکی از سه منطقه زلزله خيز عمده جهان است و از قسمت مديترانه ای اروپا از طريق آسيا به اقيانوس آرام وصل می شود.
به سبب اين وضع خاص جغرافيايی، تقريبا تمام ايران از نظر زلزله خيزی، منطقه پرخطر محسوب می شود.
BBC آمار زلزله های مرگبار يک صد سال اخير در جهان
