سیستمهای مدیریت دیجیتالی حقوق مؤلف

چکیده
نظام های مدیریت حق مؤلف پایگاه هایی اطلاعاتی اند که شامل اطلاعاتی درباره آثار، مؤلفان و دیگر صاحبان حقوق است، این اطلاعات در کمک به فرایند صدور مجوز برای استفاده از آثار بوسیله دیگران مورد نیازند. هسته اصلی این نظام ها دو چیز است: شناسایی اطلاعات و حقوق ، و دیگری "ابزار صدور مجوز". استفاده کننده بوسیله یک نظام کامل مدیریت حق مؤلف الکترونیکی، اطلاعات و حقوق قابل دسترسی را کاوش می کند و بطور پیوسته درخواست مجوز را ارائه می کند و بدون هیچ گونه دخالت انسانی پاسخ خود را از نظام دریافت می دارد و این از ویژگی های نظامهای خبره [1] است.
 کلیدواژه ها: کتابخانه دیجیتال/ حق مؤلف/ مدیریت حقوق/ سیستمها/ تجارت الکترونیک
 
مقدمه
 هدف و مزایای حق مؤلف را به طور اجمال می توان در کسب شهرت، پاداش اقتصادی و رضایت حرفه ای دانست، که در زمره انگیزه های اصلی نهفته در ورای فعالیت های انسانی است . این سه عامل در مجموع، انگیزه خلق آثار فرهنگی را که توسط کپی رایت و حقوق مرتبط محافظت می شوند پدید می آورند.

در تعریف کپی رایت چنین است که به عنوان یک مفهوم، خلاقیت را به گونه ای حمایت می کند که هم برای خالق اثر و هم برای جامعه سودمند است. از یک سو، جامعه از فعالیت تولیدی پدیدآورندگان بهره مند می شود، زیرا محصولات آنها تنوع فرهنگی را غنا می بخشد و انواع مختلف آثار فرهنگی در دسترس اعضای جامعه قرار می گیرد. از سوی دیگر ، با اعطای حق مالکیت انحصاری آثار به پدید آورندگان آنها از طریق کپی رایت و تأمین زمینه استیفای این حق، خلاقیت و تولید فرهنگی تقویت می شود. بدین ترتیب پدیدآورندگان می توانند هزینه های خلق و تولید آثارشان را به گونه ای که مقبول جامعه است تأمین کنند.
موازنه بین منافع پدیدآورندگان و جامعه از طریق انحصاری که به لحاظ دامنه و مدت زمان محدود است محقق می شود . مدت زمان در نظر گرفته شده برای آن است که پدید آورنده بتواند هزینه خلق اثر را مستهلک کند. دامنه حمایت نیز به گونه ای است که شیوه بیان اندیشه ها ، نه خود اندیشه ها را در بر می گیرد. بدین سان جامعه از دسترسی رایگان به آثار دارای حق مؤلف منصرف می شود، ولی از سوی دیگر از آثار فکری که ممکن است در غیر این صورت خلق یا توزیع نشوند بهره مند می گردد .
تلاش فکری برای تولید یک اثر را باید به شیوه ای مناسب پاداش داد و باید مانع کسانی شد که بدون آن که تلاشی برای تولید یک اثر کرده باشند بخواهند آن را تکثیر نموده از منافع آن بهره مند شوند. این مسأله یکی از عوامل بنیادین انصاف و اخلاق است و برخاسته از نوعی حس نسبت به درست و نادرست است که تمام فرهنگ ها و نظام های سیاسی بدان اعتقاد دارند.
کسب شهرت در آفرینش آثار فرهنگی ، در مفهوم حقوق معنوی (moral rights) نمود یافته است. یکی از توجیهات کپی رایت آن است که افراد باید در مقابل تلاش خود پاداش بگیرند –  و این پاداش هم مادی است و هم معنوی. حقوق معنوی مزایای عمده ای برای مؤلفان و دیگر انسان های خلاق به همراه دارد. بنابر یکی از مکاتب اصلی در نظریه حق مؤلف، این حق بسط شخصیت مؤلف است. "پیوند بین مؤلف و یک کتاب بی چون و چراست، همچون پیوند بین مادر و کودک. مؤلفان نیز باید به شیوه ای مشابه کنترل آثار خویش را در اختیار داشته باشند."
رویکردهای نظام های حقوقی گوناگون نیز نسبت به مفهوم حقوق معنوی متفاوت است. به طور معمول، این رویکردها مشتمل بر حق منشأ (حق خودداری از انتشار) و حق اصالت (حق ممانعت از معیوب و یا معدوم نمودن اثر) است که در مجموع مبنایی برای پذیرش مفهوم تألیف در آثار فرهنگی ارائه می کنند.
خلاقیت یکی از حوزه هایی است که در آن رضایت حرفه ای قوی‌ترین انگیزه ها را موجب می شود . استعداد آفرینشگری انسان نمایانگر یکی از تمایزهای اصلی بین انسان و ماشین است. درست است که خلاقیت همواره و حتی پیش از ابداع کپی رایت در جوامع انسانی وجود داشته است ، اما حتی جوامع باستانی نیز سازوکارهای گوناگونی برای حفظ پیوند بین آثار فرهنگی و مؤلفانشان و ممانعت از هرگونه دستکاری در محتوای یک اثر بدیع اندیشیده بودند. مزیت نظام کپی رایت آن است که حمایت مبتنی بر آن زمینه ای را فراهم آورد که آثار بدون اجازه مؤلفانشان در معرض تکثیر، فروش یا تغییر قرار نگیرند. بدین ترتیب، مصرف کنندگان می توانند به طور کامل از ماحصل کار خلاقیت‌آمیز مؤلفان بهره گیرند، امری که یکی از اهداف فرآیند خلاقیت است. کپی رایت به افزایش کمّی فعالیت های خلاقیت آمیز و اطلاع رسانی کمکی قابل ملاحظه کرده است و آنها را به صنایعی تبدیل نموده که امروزه یکی از مؤلّفه های جدایی ناپذیر شالوده اقتصاد مبتنی بر دانش محسوب می‌شوند. حمایت بین المللی از کپی رایت حاوی مزایایی است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:
وابستگی روزافزون جهانیان به هم ایجاب می کند که در برابر اغلب مسائل، رویکردهای یکپارچه اتخاذ شود. هر کشور برای آن که بتواند حقوق مؤلفان خویش را در خارج حمایت کند می تواند از مزایای نظام بین المللی کپی رایت، که بر مبنای اصول رفتار ملی[2]، سرزمینی بودن[3]و ضمانت اجرای[4]حقوق استوار گردیده ، بهره مند شود.
حمایت بین المللی ، نظام های حمایتی ملی را تقویت می کند. قوانین کپی رایت هر کشور زاییده تاریخ و فرهنگ و سطح توسعه منحصر به فرد آن کشورند. در واقع، عبارت "حمایت بین المللی" نمایانگر اجماع نظری است که در مورد اصول مشترک به دست آمده است. کشورها می توانند با تبعیت از قوانین مشترک از رفتار متقابل بهره مند شوند و در عین حال کنترل داخلی و اجرای حقوق مستقل در قلمرو ارضی خویش را نیز حفظ کنند.
نظام بین المللی حمایت از کپی رایت ، دادوستد محصولات دارای کپی رایت را تسهیل می کند و سرمایه های خارجی را به یکی از پویاترین صنایع امروزی – یعنی صنعت مبتنی بر کپی رایت – جذب می کند.
از طریق همکاری بین المللی و بر اساس اصول قید شده در معاهدات بین المللی حمایت از کپی رایت ، مبارزه با بهره برداری های غیر مجاز، بسی کارآمدتر خواهد بود.
وایپو، به عنوان نماینده تخصصی سازمان ملل متحد برای رسیدگی به مسائل مالکیت فکری ، مسئولیت اجرای معاهدات این حوزه را عهده دار است، معاهداتی که حمایت بین المللی را تقویت می کنند و آینده اقتصادی و فرهنگی همه کشورهای امضاکننده را بهبود می بخشند.
 
حق مؤلف به عنوان ابزاری برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی:
کپی رایت چارچوب حقوقی بازارها را در یکی از حوزه های رو به رشد فعالیت اقتصادی آماده می کند. از گذشته کپی رایت به عنوان یک ساختار اجتماعی و حقوقی توسعه یافته است و تنها در این اواخر است که ابعاد اقتصادی کپی رایت نیز مورد توجه قرار می گیرد . این واقعیت که کپی‌رایت در زندگی روزمره ما عملاً در همه حوزه ها – تولید، توزیع، مصرف – نقش دارد، روز به روز آشکارتر می گردد. علاقه روزافزون به کپی رایت در بعد تجاری نیز رو به گسترش است؛ آنجا که صدور مجوز، سرمایه گذاری و نقل و انتقال ، توجه عده ای کثیر را به خویش جلب کرده است.
این پدیده زاییده عواملی چند است: نخست این که ، علاقه به کپی رایت تا حدودی ما حصل افزایش نقش مالکیت فکری در جامعه است، جایی که امروزه توجهی بس بیشتر به عوامل تولیدی غیرمادی مبذول می شود. مالکیت فکری و به ویژه کپی رایت در رشد و بهره وری صنایع مبتنی بر خلاقیت و اطلاعات، مهم تلقی می شوند. دوم این که، موضوع حمایت کپی رایت بسط یافته است- در چارچوب نظام حمایتی بسط یافته کپی رایت، محصولاتی جدید، مبتنی بر حقوق تازه کسب شده، شکل گرفته اند. مزایای اقتصادی نرم افزارها، چندرسانه ای ها و محصولات تکنولوژیک گوناگون به حد بسیار قابل ملاحظه ای رسیده است. سوم این که، در نتیجه انقلاب دیجیتالی، آثار تحت حمایت کپی رایت امروزه موضوع اصلی تجارت الکترونیکی و معاملات دیجیتالی به شمار می آیند.
  
سیر تکامل نظامهای مدیریت حق مؤلف:
کشور ایالات متحده در سال 1995 مقدمات طرح ریزی زیربنای نظام حق مؤلف دیجیتال ملی با عنوان زیربنای اطلاعاتی ملی را در کنگره فراهم آورد و در سال  1998 قانون حق مؤلف هزاره دیجیتال DMCA [5]را در کنگره به تصویب رساند.
سازمان WIPO نیز برای محافظت از آثار مؤلفان در محیط دیجیتال معاهده بین المللی WCT (WIPO Copyright Treaty1996)  را تصویب و بین کشورهای عضو این سازمان به مرحله اجرا گذارده اند. ماده 12 WCT در مورد اطلاعات مدیریت حقوق تصریح می کند:
1. طرفهای هم پیمان می بایست جبران خسارت های حقوقی مکفی و مؤثر را در برابر هر شخصی که عمداً   
کشورهای دیگر نیز نظیر استرالیا که سیستم حقوقی کامن لا دارند نیز به این معاهدات پیوسته اند و اداره حق مولف کشور استرالیا درجهت اصلاح و تغییر قانون حق مولف 1968 تحقیق و بررسی هایی انجام داده اند که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.   
  
محیط دیجیتال و تکنولوژی های جدید مدیریت حق مؤلف :
1. درک و دریافت از محیط دیجیتال
2. مدیریت دیجیتالی حقوق
3. مدلهای تجاری جدید و تکنولوژی
4. مجوزهای مدیریت حقوق در محیط دیجیتال
1. درک و دریافت از محیط دیجیتال:
تکنولوژی های جدید باعث کمک به انتشار محتوای دیجیتال در بستر اینترنت کرده است. چالشهای فراروی توزیع سنتی باعث تلاش برای ایجاد کانالهای تأمینی که شامل تکنولوژی محتوای همراه (سیار) ، چاپ برحسب تقاضا و مخازن محتوای دیجیتال برخط می شود. محیط دیجیتال فرصتهایی برای تجارت الکترونیک و شکلهای جدید بازاریابی و پیشرفت در زمینه بازار فراهم آورده است.
تکنولوژی های دیجیتالی جدید کاربری و استفاده دوباره همچون کپی کردن و ارتباطات را به آسانی قادر می سازد. کپی هایی که به دست می آید با همان کیفیت اصلی است و انگیزه را برای خرید نسخه اصلی کم می‌کند.
اشاعه و استفاده دوباره از مواد اطلاعاتی – توزیع برتر از طریق اینترنت و محیطهای شبکه ای را فراهم می سازد.
2. مدیریت دیجیتالی حقوق:
DRM یا مدیریت دیجیتالی حقوق که موارد زیر باعث کمک به وجود آن شدند:
●  اقدامات حمایت تکنولوژیک (TPM) برای مدلهای تجاری
●  حمایت در مقابل ازسر راه خودبرداشتن و دورزدن تکنولوژی
امکان دسترسی را از این راهها فراهم می آورد:
– کنترل دسترسی و کپی برداری (رمز عبور، رمزنگاری)
– اطلاعات مدیریت حقوق (فراداده ها، ملاحظات حق مؤلف، واترمارکها)
3. مدلهای تجاری جدید و تکنولوژی:
آنچه محتوای دیجیتال ارائه می کند را می توان در قالب قابلیت های منعطف به آن اشاره کرد:
●  بخش بخشی (دانه دانه ای کردن)[6] اطلاعات، این قابلیتی است که اجازه می دهد انتشارات در بخشهای جداگانه مثل فصلها و مقاله ها فراهم شده و به بازار ارائه شود.
●  قابلیت ارائه در فرمتهای چندگانه و متعدد مانند ای بوکها (کتابهای الکترونیک)، pdfها، سی‌دی‌رام ها.
●  قابلیت برقراری تعامل که باعث می شود محصولات با ارزش افزوده بیشتر ارائه می شود.
●  ذخیره برخط و چاپ براساس تقاضا می تواند بهره های هزینه ای و پولی (currency) داشته باشد و محتوا به آسانی به‌روزرسانی و توزیع می شود.
شیوه های دسترسی نیز به قابلیت های زیر منعطف است:
●  به طور مستقیم و مشترک به ناشر/ نویسنده می توان دسترسی داشت.
●  دسترسی سطح بندی شده و سطوح مختلف دسترسی برای مشترکان مختلف تعریف می شود.
●  اشتراک یا پرداخت به ازای هر دیدن pay per view ؛ پایگاه های اطلاعاتی میزبان یا مخزن اطلاعات دیجیتال برخط.
کانالهای تهیه محتوا نیز به منعطفند به:
●  مجموعه داران (جمع آورندگان اطلاعات)-  محتوا را از منابع متنوعی ، معمولاً از ناشران و نویسندگان براساس غیرانحصاری non-exclusive بودن آنها جمع آوری می کنند.
●  کتابخانه های الکترونیک – ممکن است کامل و به یکباره محتوا را خریداری کنند یا حق اشتراک‌ها را به صاحب کپی رایت پرداخت کنند.
4. مجوزهایی که مدیریت دیجیتالی حقوق صادر می کند
جنبشهایی در تجارت الکترونیک پدید آمد که از آن جمله می توان به خدمات مدیریت دیجیتالی حقوق مجوز- محور و طرح های دیگر مجوز- محور اشاره کرد. تکنولوژی های مدیریت دیجیتالی حقوق و طرحهای مجوزدهی را به کار می برند تا آثار کپی رایت شده را به کاربران تحویل دهند اما از تجاوز به حقوق مؤلف و استفاده گسترده از آثار بدون پرداخت جلوگیری کرده باشند.
طرحهای دیگر مجوز- محور که محدوده حمایتی کپی رایت از محدود تا هیچ را ارائه می دهند برای مبدعان و خالقان آثاری که می خواهند دسترسی باز بیشتر برای آثارشان فراهم آورند.
طبق مرجع AEShareNet مجوزها بر اساس قیمتها و صاحبان حق مؤلفی که بر سازگاری های آثارشان با این مجوزها کنترل می کنند متنوعند.
مدیریت حق مؤلف و متمم دستور کار محیط دیجیتال: به صاحبان حق مؤلف حقوق انحصاری برای ارتباطات الکترونیک آثارشان، برای مثال ایمیل، میزبانی روی اینترنت، را ارائه می دهد. همچنین پیش بینی های خاصی را برای کتابخانه ها و مؤسسات آموزشی گسترش داده است.
قانون همچنین حمایت در مقابل بهره برداری غیرمجاز (دزدی انتشاراتی) را از این راه ها فراهم می آورد:
– تحریم در مقابل از سر راه خود برداشتن و دورزدن اقدامات حمایتی تکنولوژیک (TPM)
– تحریم در مقابل به هم ریختن و خراب کردن اطلاعات مدیریت حقوق.
– مسئولیت و تعهد برای تجاوز و تخطی ، که شامل فراهم آورندگان خدمات اینترنت می شود.
ملاحظات حق مؤلف:
یک آگهی یا اعلان حق مؤلف بیانگر مالکیت حق مؤلف می باشد، مشخص می باشد که اثر ممکن است چگونه استفاده شود، پتانسیل اینکه یک جزء از DRM باشد را داراست، می تواند شرایط و استحقاق استفاده از اثر را اطمینان بخشد. اطلاعات مدیریت حق مؤلف می تواند در بطن (درون) اثر حک شود.
هنگامی که پیش نویس ملاحظات حق مؤلف تهیه می شود باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:
1. هر نوع وب سایتی به طور جهانی دسترس‌پذیر است. 2. انواع مختلف استفاده مانند کپی، پرینت، ذخیره، اسکن، بارگذاری، شبکه و میزبانی و … مشخص شود. 3. انواع مختلف کاربران و اینکه استفاده شخصی یا آموزشی یا تجاری و … باشد مشخص شود. 4. حقوق استفاده از اثر ممکن است تحت مجوزهای قانونی (آموزشی و دولتی) و استثنائات فروش منصفانه واگذار شود. 5. این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که در ملاحظات حق مؤلف اجازه استفاده های مشخص مثلاً برای استفاده آموزشی را می دهد.
آژانس ‌های حق مؤلف در کشورهایی نظیر استرالیا CAL حق تألیف ها را که از کپی کردن و ارتباطات آثار الکترونیک تحت مجوزهای قانونی و مجوزهای افتخاری و رایگان حاصل می شود جمع آوری می کنند.
 
 قیمت ‌گذاری اثر الکترونیک
توقع این است که نشر دیجیتال سهمی به مراتب بیشتر درآمد در آینده نزدیک به حساب آید.
●  تعداد زیادی از ناشران و خالقان آثار یک مدل تجاری تعریف شده دیجیتال ندارند.
●  هنگام ارزش گذاری آثار الکترونیک، استفاده هایی که در آینده ممکن است از اثر بشود را باید مطالعه کرد و در یک مدل تجاری فراهم آورد.
●  باید به مسأله مجوز یا فروش کامل توجه داشت. یک مجوز زمانی است که شما این حق را به خریدار می دهید تا در راه های مشخص از اثر، البته برای یک دوره زمانی و با شرایط ویژه استفاده کند.
●  حق تألیفها را به فروش یا قیمت مجوز ضمیمه باید کرد. صاحب حق مؤلف برای چه تعداد حقوق (مانند ارتباطات و یا بازتولید) مجوز می دهد.
●  ارزش ارتباطات الکترونیک مثل ایمیل، نشان دادن مواد کپی رایت شده پروژه ای یا میزبان روی یک شبکه یا اینترانت، را باید مطالعه و بررسی کرد.
●  ارزش بازتولید الکترونیک مثل اسکن یا عکاسی دیجیتالی، بارگذاری، کپی یا ذخیره مواد کپی رایت شده چاپ یک کپی یا بیشتر را باید مشخص کرد.
به این نکات نیز باید توجه داشت:
●  اینکه باید قیمتهای مختلف به حقوق و استفاده های متفاوت پیوست شود.
●  این ارزش گذاری بر اساس انتظارات شما و توانایی اینکه کاربر را مجبور به پرداخت کنید، تفاوت خواهد داشت.
●  بسته ها- اینکه چه چیز با قیمت و چه چیز با مجوز آزاد (مثل کتاب درسی و بسته های سی دی رام یا ورک بوک های بارگذاری و وب سایت) . به این باید توجه داشت که کپی های دیجیتال می توانند انعطاف‌پذیرتر باشند تا یک کپی چاپ شده و بنابراین ارزش بیشتری داشته باشند.
 
 کتابخانه ها و موضوعات آرشیو کردن و حفاظت در محیط دیجیتال:
کتابخانه های دیجیتال، کتابخانه هایی شامل پایگاه های اطلاعاتی اند که اطلاعات در آنها به صورت کتابهای الکترونیک ، مجلات الکترونیک و … ذخیره شده است. محتوای دیجیتال می تواند به انواع گوناگون ذخیره و بازیابی شود. ری وال(1999) در مورد حق مؤلف صفحات چاپی و شکل الکترونیک می‌گوید: "شکل الکترونیک فی ذاته هیچ گونه حق مؤلفی مانند آنچه در مورد صفحات چاپی به کار می رود ، ندارد، بلکه یک نوشتار الکترونیکی است که فقط دارای حق مؤلف محتوا است."
موضوعات حق مؤلف  با آرشیو کردن اطلاعات دیجیتال و حفاظت از منابع دیجیتال نزدیکند و به هم گره خورده اند. مواد دیجیتال به راحتی خودشان امانت داده نمی شوند. به دلیل پیش بینی های قوانین حق مؤلف، مانند "دکترین فروش اولیه" همچنان که ما از مدلهای اشتراک/ خرید-محور می رویم به سمت مدلهای دسترسی/ مجوز محور، موضوع اولین فروش برای فرمولی کردن سخت و مبهم و غیر قابل تعریف می شود. برای نمونه مجلات الکترونیکی می توانند موضوعات بسیار بحث انگیزی برای کتابخانه ها باشند که به مالکیت و حفاظت رسانه دیجیتال و تعیین نقشها و مسئولیت ها برای نگهداری و استمرار آرشیو دیجیتال ارتباط دارد.
نظام های مدیریت حق مؤلف، پایگاه هایی اطلاعاتی که شامل اطلاعاتی درباره آثار، مؤلفان و دیگر صاحبان حقوق است، این اطلاعات در کمک به فرایند صدور مجوز برای استفاده از آثار بوسیله دیگران مورد نیازند. هسته اصلی این نظام ها دو چیز است: شناسایی اطلاعات و حقوق ، و دیگری "ابزار صدور مجوز". استفاده کننده بوسیله یک نظام کامل مدیریت حق مؤلف الکترونیکی، اطلاعات و حقوق قابل دسترسی را کاوش می کند و بطور پیوسته درخواست مجوز را ارائه می کند و بدون هیچ گونه دخالت انسانی پاسخ خود را از نظام دریافت می دارد. این از ویژگی های نظامهای خبره [7] است.
در واقع نظامهای مدیریت حق مؤلف (CMS) تکنولوژی هایی است که صاحبان حقوق را قادر می سازد به طور قابل اعتمادی دسترسی به آثار دیجیتالی را اداره و کنترل کنند و به طور اتوماتیک شارژ کنند – این تکنولوژی ها موجی از آینده خیلی نزدیک هستند. مزیت شبکه‌های دیجیتال که کپی کردن و انتشار محتوای دیجیتال را سریع، آسان و غیر قابل شناسایی می کند انگیزه و نیرویی برای تحقیق و توسعه CMS ایجاد می کند. CMS بر اساس مفاهیم "نظامهای معتمد" یا "پوشش های دیجیتالی ایمن" قرار داده شده است که محتوای کپی رایت شده را محافظت می کند و دسترسی و کپی گرفتن بعدی فقط در گستره مجاز و دارای اختیار بوسیله صاحب حق مؤلف را اجازه می دهد. پیشروان در صنعت نرم افزار در حال تست کردن نمونه و مدل اصلی نظامهایی که طراحی شده برای یافتن ، جلوگیری کردن ، محاسبه کردن و وضع کردن دقیق پرداختها برای استفاده هایی که دامنه آن از بارگذاری تا قطعه و گزیده ای از آثار دیجیتال برای راحت دیدن و شنیدن است. در چند سال اخیر برای مثال، یک جستجوی انفرادی دسترسی برخط به یک مجموعه از داستانهای کوتاه ممکن است با یک دستورالعمل یا لیستی از انتخابها به شرح زیر برخورد کند :
●  باز کنید و نگاه کنید به داستان کوتاه A – 0.5دلار یا 0.4 دلار برای دانشجویان که خواندن آن برعهده شان نهاده شده است.
●  باز کنید و نگاه کنید به داستان کوتاه B ( بوسیله یک نویسنده مشهورتر ) 0.8دلار یا0.7 دلار برای دانشجویان
●  بارگذاری داستان کوتاه A (رمزنگاری شده و محافظت شده از کپی برداری)
●  بارگذاری داستان کوتاه B
●  بارگذاری همه مجموعه 15 دلار
●  قطعه گزیده شده از داستان کوتاه A : 0.03 دلار برای هر 50 کلمه
●  قطعه برگزیده شده از داستان کوتاه B : 0.06 دلار به ازای هر 50 کلمه
سیستمهای مدیریت کپی رایت CMS همچنین در افق مقرراتی بزرگ نمودار می شود، صاحبان حق مؤلف بحث کرده اند که حمایت تکنولوژیکی به تنهایی نمی تواند جلوی کپی برداری های غیرمجاز را بگیرد مگر اینکه قانون جریمه هایی وضع کند برای از سر راه خود برداشتن تکنولوژی یا دور زدن آن. (زیربنای اطلاعاتی ملی در 104مین کنگره در 7 می 1996) علی رغم یک صورت که از CMS در مقابل وررفتن و شکستن محافظت می کند در کنگره سال 1995 موفق نشد که رأیی به دست آورد، سازمان جهانی مالکیت فکری در گزینش اخیر تأمینهای پیمانی و معاهده‌ای، نیازمند حمایت دارد . یعنی کنگره باید دوباره مسأله را خیلی زود مورد تجدیدنظر قرار می داد. بخش 2 این توسعه ها را شرح می دهد.
از قرار معلوم گرایش بی وقفه به یک رژیم CMS دیجیتالی 2 سؤال را برمی انگیزاند که در بخشهای بعدی به طور کامل در مورد آن بحث می کنیم. اولین حمایت ترسیم شده کلی برای CMS این پتانسیل را دارد برای ممنوع اعلام کردن تکنولوژی هایی که مسلماً کاربردهای مجاز دارد و همچنین سلب مالکیت کردن، به عنوان یک موضوع عملی، از استفاده های آثار کپی رایت شده که قانون کپی رایت به طور واضح استفاده از آنها را اجازه می دهد. چطور ممکن است حمایت برای CMS که پیش نویس آن برای جلوگیری از وقفه ایجاد کردن و به هم زدن تعادل جاری حق مؤلف تهیه شده است؟ دوم و تقریباً مسأله اصلی و اساسی این است که CMS ممکن است توانا سازد هم کنترل غالب و رایج فعالیت مطالعه فردی و هم "قوانین خصوصی" مبسوطی که طرح ریزی شده تا افزایش دهد- اصلاح و تغییر ممکن فراتر از بازشناسی – فقدان قواعد که حد و مرز حقوق صاحبان حق مؤلف را تعیین می کند. یا توانایی ها و قابلیت های بی سابقه این تکنولوژی ها، آیا این مطلوب تر نیست که محدودیت هایی بر دسترسی به آنها تعیین و تنظیم شود؟

بخش 2 پیشرفت قواعد و معاهدات: نمایاندن طرح هایی برای حمایت مقرراتی و قواعدی از CMS دو مؤلفه دارد. اول اینکه آنها وررفتن با تکنولوژی های حمایتی که بوسیله صاحبان کپی رایت اتخاذ شده را ممنوع می کنند. دوم اینکه آنها بهره برداری غیرمجاز یا تغییر آنچه را ممنوع می کنند که به عنوان "اطلاعات مدیریت حقوق" (RMI) نامیده می شود و به کپی هایی(روگرفت) از آثار کپی رایت شده پیوست شده است. به دلیل اینکه RMI تعریف شده که شامل بخشها و شرایط برای استفاده از اثر می شود، ور[8]رفتن با CMS (که مفاد و شرایطی را اعمال می کند) ممکن است یک نقض و تخطی RMI را به وجود آورد و بالعکس.
سه زیربخش زیر پیشنهاده‌‌های مقرراتی متنوع و تأمین ها و تدارکات پیمان نامه ای را طرح می کند که تقریباٌ به اندازه مباحثات خانوادگی است بر سر CMS و RMI.
 
قانون حمایت ملی زیربنای اطلاعاتی حق مؤلف (NIICPA) در ایالات متحده:
در سال 1995 نیروی وظیفه زیربنای اطلاعاتی در وزارت اجرایی کلینتن یک گزارش کتبی عرضه کرد که دیدگاه های دولت را درباره مالکیت فکری و زیربنای ملی اطلاعات توضیح می دهد[9].این گزارش شامل تغییرات پیشنهاد شده در قانون کپی رایت است که می پردازد به مشکلات درک شده و پی برده شده درباره کاربرد قانون برای آثار دیجیتال است. قانون حمایت ملی زیربنای اطلاعاتی حق مؤلف ، ترجمه مو به مو و دقیق طرح های پیشنهادی گزارش دولتی است که در پاییز 1995 به کنگره معرفی شد. هرچند آنچه کهNIICPA  تولید کرده بود باعث مخالف سخت از سوی گروه های مختلفی شود که شامل دانشجویان، کتابداران، ISP ها (فراهم آورندگان خدمات اینترنت) و سازندگان تجهیزات الکترونیکی مصرفی می شد، به عنوان یک نتیجه لایحه متوقف شده باقی ماند در کمیته ای به وقتی که چهاردهمین کنگره به زمان دیگری موکول شد. اما اهمیت مشخص این بحث این است که NIICPA شامل یک فصل (فصل 12) می شد که برای قانون کپی رایت برنامه‌ریزی و ترتیب داده شده بود و برای حمایت از CMS طراحی شده بود.
حمایت تکنولوژیکی :
پیش بینی ضدگریز یا دورزدن، بخش برنامه ریزی شده 1201 از قانون حق مؤلف که به این شکل می آید : فرار یا گریز از سیستمهای حمایت حق مؤلف:
هیچ فردی نباید وارد کند، بسازد ، یا تولید و توزیع کند هیچ وسیله ای را، یا اجزائی را که به هم الحاق شده اند و تشکیل یک وسیله یا محصولی را دادند؛ یا پیشنهاد ارائه هر خدمتی کند، با هدف اولیه ای، یا اثری که جلوگیری یا لغو ، دورزدن ، برداشتن ، بی اثر و غیرفعال کردن ، یا آنکه از سر راه خود برداشتن ، بدون اجازه صاحب حق مؤلف یا قانون. هر فرایند ، رفتار، مکانیسم، یا سیستمی که جلوگیری کند یا مانع شود از نقض هریک از حقوق منحصر به فرد صاحب حق مؤلف.

اطلاعات مدیریت حقوق:
بخش پیش بینی شده 1202 قانون حق مؤلف حمایت از RMI (اطلاعات مدیریت حقوق) را تهیه می بیند: انسجام و یکپارچگی اطلاعات مدیریت حق مؤلف:
A) اطلاعات مدیریت حق مؤلف غلط_ هیچ شخصی به طور عمدی و آگاهانه نباید تولید کند اطلاعات مدیریت حق مؤلفی که غلط است ، یا آگاهانه به طور عمومی توزیع کند یا برای توزیع عمومی اطلاعات مدیریت حق مؤلفی که غلط است وارد کند.
B) برداشتن یا تغییر واصلاح اطلاعات مدیریت حق مؤلف_ هیچ شخصی نباید بدون کسب اجازه صاحب حق مؤلف یا قانون 1 آگاهانه بردارد یا تغییر هر نوع اطلاعات مدیریت حق مؤلف، 2 آگاهانه پخش کردن یا وارد کردن برای پخش اطلاعات مدیریت حق مؤلف که تغییر یا اصلاح شده بدون کسب اجازه صاحب حق مؤلف یا قانون، 3 آگاهانه و عمدی ، پخش کردن یا واردکردن برای پخش کپی ها یا ضبط آوانگاشتها از آنچه که اطلاعات مدیریت حق مؤلف برداشته شده بدون اجازه یا صلاحدید صاحب حق مؤلف یا قانون .
C) تعریف_ همانطور که در این فصل آمده ، اطلاعات مدیریت حق مؤلف به معنی نام و دیگر اطلاعات تشخیص هویت نویسنده یک اثر، نام و دیگر اطلاعات تشخیص هویت صاحب کپی رایت ، مفاد و شرایط برای استفاده های اثر و نظیر سایر اطلاعات به عنوان ثبت حقوق مؤلف ممکن است بوسیله مقررات دولتی تعیین شده باشد.

اصلاح و ترمیم ها و دفاعیات:
NIICPA تصویب کرده یک مجموعه مفصل و تمام عیار اصلاحات و ترمیم های داخلی برای تخطی از بخشهای 1201 و یا 1202 . اصلاحات پولی- مالی در دسترس برای صاحب حق مؤلف که شامل "خساراتی که از آن رنج می برد ….. به عنوان یک نتیجه تخطی و تجاوز به حقوق، و هر یک از منفعتهای تخطی گر که منتج از تخطی هستند ودر محاسبه خسارات واقعی به حساب آورده نشدند" . خسارات قابل مجازات تا حد 2500 دلار به ازای هر تخطیِ بخش 1201 و 25000 دلار به ازای هر تخطیِ بخش 1202. خسارات سه برابر برای تخطی های تکرار شده (مکرر) و هزینه ها و پرداختهای وکیل دعاوی. به علاوه ، تدارکات اصلاحی و ترمیمی اجازه می دهد به دادگاه ها که هر وسیله یا محصولی را که در امانت یا کنترل ناقض ادعا شده است ضبط کنند و دادگاه دلیل منطقی دارد به این که معتقد باشد که در عمل تخطی ونقض مشمول میشد. پس از قضاوت نهایی ، دادگاه می تواند دستور انهدام و تخریب وسیله یا محصول را بدهد.
نهایتاً اینکه NIICPA تصویب کرد جریمه هایی را برای افرادی که از بخش 1202 تخطی میکنند با هدف تقلب و کلاه گذاشتن بر سر کسی.
پیوستن نمایندگان درژنو : معاهده وایپو
در دسامبر 1996 نمایندگان سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) در ژنو دیدار کردند تا به ارائه یک پروتکل بپردازند برای کنوانسیون برن که توجه دارد به کپی رایت در آثار دیجیتال. با وجود شکست کابینه کلینتن در بدست آوردن اتفاق نظرداخلی بر سر NIICPA ، طرح پیشنهادی ایلات متحده به وایپو اساساً زبان NIICPA را دنبال کرد. با توجه به CMS ، هرچند بندهای پیش بینی شده معاهده ای که در نهایت پذیرفته و تصویب شد به طور قابل ملاحظه ای تفاوت دارد با آنهایی که در ابتدا به وسیله دولت ایالات متحده فشار آورده شده بود.
 حمایت تکنولوژیک در این معاهده سبب به وجود آمدن تعهداتی برای گروه های هم پیمان درباره اقدامات تکنولوژیک شد.
 
 نتیجه گیری
همانطور که ویلیام وای آرمز در مقاله "ایده های کلیدی در معماری کتابخانه های دیجیتال" اشاره می کند چارچوب فنیِ معماری این کتابخانه ها درون یک چارچوب فنی و حقوقی است. نظامهای اطلاعاتی جوامع حرفه ای با تمرکز خاصی که روی نیازهای خودشان داشته اند، ایجاد گردیده اند. در ابتدا تأکید این سیستمها بر دسترس پذیربودن اطلاعات و رایگان بودن آن برای همکاران و عموم بوده است، اما، پس از مدتی کتابخانه های دیجیتال درون یک چارچوب حقوقی- اجتماعی و اقتصادی بزرگتری قرار گرفتندو وظیفه نظامهای حقوقی، رمزگذاری کردن این چارچوب اقتصادی و اجتماعی به سرعت در حال تغییر است. حوزه های حقوقی مرتبط شامل حق تکثیر، حق اجرا و دیگر حقوق مالکیت فکری، حق افترا، حقوق ارتباطات حریم خصوصی و حقوق بین الملل است.
در عصر دیجیتال، حمایت از حق مؤلف وظیفه تکنولوژی‌هایی است که این مسئولیت را از دوش مدیران سطح بالای مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه های دیجیتال برداشته و به راحتی آن را در قالب سیستمهای مدیریت حق مؤلف (CMS) به اجرا در می آورد. جامعه انتظار دارد خالق اثر مسؤول و پاسخگوی تولید محتوایش باشد. اما کسانی هم که درباره این محتوا تصمیم گیری می کنند باید رفتار مسؤولانه داشته باشند. کتابخانه دیجیتالی پیشرفت نمی کند مگر اینکه برای محتوا مسؤولیت حقوقی داشته باشد بخصوص روی بخش هایی که تنها وظیفه آنها ذخیره و انتقال اطلاعات است. بنابراین در معماری کتابخانه دیجیتالی باید بین حوزه های مسؤولیت و حقوقی ، با بخش های مختلف دیگر مرز مشخصی قائل شد. با وجود سیستمهای مدیریت حق مؤلف مدیران دیگر دغدغه این گونه مسائل حقوقی را ندارند و حک کردن تمام اطلاعات حق مؤلف در بطن آثار دیجیتال مانند واترمارکها باعث مشخص بودن مؤلف و پدیدآورنده هر اثر و نحوه ارتباط با او و گرفتن مجوز از او می شود.
بر اساس معماری کتابخانه دیجیتالی کان/ ویلنسکی یک طرح فنی را فراهم کرده که با ساختار حقوقی مطابق است. در این معماری به خالق اثر و دارنده مالکیت فکری احترام گذاشته می شود و حق اثر می تواند تا یکصد سال و بیشتر دوام داشته باشد. در این معماری هر اثر دیجیتالی به طور جداگانه با حقوق مالکیت جداگانه شناسایی می شود.
تأکید در کتابخانه های دیجیتال بر اخذ هزینه های استفاده از محتوای دیجیتالی از کاربران و به نوعی پیاده کردن مدلهای تجاری جدید در کتابخانه ها است، از مدلهایی که در این مقاله به آنها اشاره شد، پرینت بر اساس تقاضا (print on demand) یا پرداخت/ اشتراک به ازای هر بار دیدن (pay per view)است. مدیران ارشد چه بخواهند و چه نخواهند باید به دنبال ایجاد چنین مدلهایی برای کتابخانه های خود باشند و خدمات خود را هر چه گسترده تر و به‌روزتر، با رعایت حقوق مالکیت فکری در اختیار متقاضیان قرار دهند البته در این راه نیز با چالشهایی روبرو می شوند که قوانین و معاهدات بین المللی حمایت های لازم را در این زمینه ها از آنها می نمایند.

يادداشتها:

 [1] expert systems
[2] National treatment
[3] Territoriality
[4] Enforcement
[5] Digital Millennium Copyright Act
[6] Granularity
[7] expert systems
[8] Tampering
[9] WHITE PAPER

منابع:
 1. جفری یو، " مزایای حمایت از کپی رایت و حقوق مرتبط "، در همایش ملی بررسی حقوق مالکیت ادبی و هنری با همکاری سازمان جهانی مالکیت فکری ( 1382)، مجموعه مقالات و سخنرانی های ارائه شده (تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه تهران، [1382])،ص120-124

2. Cohen, Julie E. (1997). Some Reflections on Copyright Management Systems and Laws Designed to Protect Them. (first published 12 Berkeley Tech. L. J. 161).
 
3. Fraser, Michael (2005) – CEO, CAL. Copyright in the Digital Age (session 1,2,3).Copyright Agency Limited.
 
4. Guidelines for Management and Marketing of Copyrighted Works: University of Texas System, (2006).
5. Ramsden, Anne (2006). Copyright Management Technologies: The key to unlocking digital works?  at: http://www.cippic.ca/en/faqs-resources/digital-rights-management/  
6. Digital Copyright Protection (Blogs, Whitepapers,…)
http://emergingtech.ittoolbox.com/topics/t.asp?t=356&p=356&h1=356
 
7. Coyle, Karen: Digital Library Consultant, Berkeley, CA, USA on: 26/04/05 [14:22 UTC] (2994 reads)
The role of digital rights management in library lending, at: http://www.indicare.org/tiki-read_article.php?articleId=95  
 
8. Cox, Andrew. One Password For Everything: how the CANDLE project is developing a system to greatly improve users' access to licensed networked resources, such as electronic journals , at:http://www.exploit-lib.org/issue5/candle/
9.  SAA Basic Principles for Managing Intellectual Property in the Digital Environment: An Archival Perspective
(August, 1997) At: http://www.archivists.org/statements/managing-intproperty.asp
 
10. Kahn, Robert and Wilensky, Robert. A Framework for Distributed Digital Object Services. hdl:cnri.dlib/tn95-01
May, 1995. At : http://www.cnri.reston.va.us/home/cstr/arch/k-w.html
 
11. Arms, William Y. (1995).Key Concepts in the Architecture of the Digital Library. D-Lib Magazine
Virginia: Corporation for National Research Initiatives Reston
warms@cnri.reston.va.us  Retrieved :June 22, 2005. At: http://www.dlib.org/dlib/July95/07arms.html#junewya1
 
12. Wall, Ray (1999). Copying for Research and Private Study in the Electronic Environment. Managing Information , 6(8), p.56.

نجمه کاراندیش
 کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی

 Email:

منبع :  مجله الكترونيكي  نما