مقدمه :

اينترنت  اين روزها به عروسک قشنگی تبديل شده که حتي اگر کوکش هم کنيد ، نه راه مي رود و نه آواز مي خواند . خيلي ها آنرا ديگر سرگرمي هم بشمار نمي آورند ؛ چرا که با خواسته هاي کودکانه هم همخوان نبوده و حتي حوصله آنها را هم سر مي برد. زمانيکه برای مرور چند صفحه اينترنتي باید برای فرار از کسالت يک قوري چاي در کنار خود داشته باشی ، چطور می توان صحبت از دولت الکترونيک و انجام تحقيقات اينترنتي کرد.

  آنچه که در زير می خوانيد ، گوياي واقعيات تلخي است از وضعيت ICT در کشور بقلم جناب : عميد نمازي‌خواه از روزنامه همشهري ؛ که اميدواريم با درايت مسئولان ذي ربط فکري اساسي براي آن شود.

---

ايرنا در تاريخ 11/9/1385 خبري به نقل از محمد سليماني وزير ارتباطات و فناوري منتشر شد مبني بر اين كه ضريب نفوذ اينترنت در ايران از ۱۰درصد در سال گذشته، به ۶۰درصد و شمار كاربران اينترنت در كشور نيز از 7 ميليون به بيش از ۱۱ ميليون نفر افزايش يافته‌است.
وزير ارتباطات گفته بود: در صورت استفاده دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي از امكانات ايجاد شده براي آنها، جهش بزرگي در اين بخش ايجاد مي‌شود و شمار كاربران به بيش از ۲۰ميليون نفر افزايش مي‌يابد.

اين سخنان وزير ارتباطات اواخر سال گذشته در حالي گفته شد که طبق آخرين آمارهاي جهاني، ايران در ليست کشورهاي با ضريب نفوذ بالاي 50 درصد هم نيست.

حتي اگر آمار11 ميليون نفر کاربر هم درست باشد آن وقت ضريب نفوذ ايران حدود 15 درصد مي‌شود و با تفاوت 71 درصدي از کشور ايسلند که در صدر جدول ضريب نفوذ اينترنت است قرار مي‌گيرد.

از طرف ديگر ميانگين ضريب نفوذ 35 کشور با بالاترين ضريب نفوذ اينترنت 5/64 درصد است که باز هم ايران با اين ميانگين 5/49 درصد فاصله دارد. 5/49 درصد در ضريب نفوذ براي ايران با توجه به جمعيتش يعني چيزي حدود 35 ميليون کاربر کمتر.

سؤال اين است که چرا نام ايران با وجود جمعيت 70 ميليوني و جوانش در ليست کشورهاي پرکاربر دنيا و کشورهاي با ضريب نفوذ اينترنت بالا ديده نمي‌شود؟

دلايل بسياري مي‌توان آورد: محدود شدن سرعت، فيلترينگ سايت‌ها، عدم همکاري مناسب دولت با بخش خصوصي، عدم تلاش براي بومي‌کردن فرهنگ اينترنت و بالاخره قيمت بالاي اينترنت در ايران.

جالب‌ترين اظهار نظر در هفته‌هاي اخير در اين رابطه هم، گفته‌هاي عبدالمجيد رياضي دبير شوراي عالي فناوري اطلاعات و معاون‌اي تي وزارت‌اي سي تي است كه گفت: «اينترنت در ايران تبديل به يک وسيله بازي و سرگرمي‌شده است.» جمله‌اي كه مي‌تواند مصداق خوبي براي اثبات اين ناهمسوئي باشد.

روياي دولت الكترونيك

وابسته شدن تمامي‌فعاليت‌هاي بشر به اينترنت در مقياسي بسيار عظيم و در زماني چنين کوتاه از آغاز پديده اينترنت، حکايت از آغاز دوران تاريخي نويني در عرصه‌هاي گوناگون علوم، فن‌آوري و به‌خصوص در نحوه تفکر انسان دارد.

شواهد زيادي در دست است که از آنچه دنياي سايبر براي بشر به ارمغان خواهدآورد، تاكنون تنها مقدار بسيار اندکي به واقعيت درآمده‌است.با اين‌حال هم اکنون اينترنت جزو لاينفک زندگي بشري محسوب مي‌شود و تمامي‌کشورهاي دنيا – به جز استثنائاتي مانند كشور ما- در حال گسترش سريع خدمات اينترنتي هستند، چون مي‌دانند که در آينده‌اي نه چندان دور، اينترنت هسته مرکزي ارتباطات را تشکيل خواهد داد.

كشورها براي نيل به اين مقصود از هر وسيله‌اي استفاده مي‌کنند تا ميزان ضريب نفوذ اينترنتشان را افزايش دهند و تمامي‌اقشار جامعه خود را با آن آشنا کنند و تاکنون هم موفق بوده‌اند.

به عنوان مثال کشوري مانند کره جنوبي که در سال 2000، 19 ميليون نفر کاربر داشت در سال 2006، نزديک به 34 ميليون کاربر دارد. يعني در مدت 6 سال ضريب نفوذ اينترنت خود را از 6/39 درصد به 67 درصد رسانده است (جمعيت کره در سال 2006 کمي‌بيشتر از 50 ميليون نفر گزارش شده است) و درست به همين دليل از نظر کارشناسان، کشور کره جنوبي نزديکترين کشور به دستيابي و استفاده از دولت الکترونيک است.

20 رتبه برتر

در جدول آمار پرکاربرترين کشورها، يکي از مسائل عجيبي که به چشم مي‌خورد تسخير 8/77 درصدي فضاي اينترنتي دنيا، توسط تنها 20 کشور است. باز هم در ميان اين 20 کشور، فاصله تعداد کاربران اينترنت بين کشور اول يعني ايالات متحده آمريکا و کشور دوم (چين) بسيار است در صورتي که جمعيت چين 4 برابرجمعيت آمريکاست.

براي سنجش تسهيلات و بستر سازي اينترنت هر کشور بهتر است کشورها را با ضريب نفوذ اينترنت آن‌ها (نسبت تعداد کاربران به جمعيت) مقايسه کنيم. البته ميزان جمعيت هر کشور هم بايد در نظر گرفته شود تا بتوان بستر سازي دولت شان را در زمينه تسهيلات اينترنتي محک زد.

به عنوان مثال جزاير فالکلند با جمعيت 2736 نفري خود اگر ضريب نفوذ پايين‌تر از 4/69 داشت جاي تعجب بود ولي کشور ايالات متحده آمريکا با جمعيت حدود 302 ميليون نفري خود ضريب نفود 9/69 درصدي دارد.

با اين آمار و ارقام و کوتاه بودن دست بخش خصوصي به ايجاد پروژه‌هاي تسهيلات اينترنتي بايد منتظر فعاليت‌هاي دولت بمانيم و اميدواريم که ضريب نفوذ اينترنت در ايران از 60 درصد – به گفته وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات- به 30 درصد افزايش يابد!

ايران، رتبه69 ‌فناوري‌هاي الكترونيك

از سال 2000 ميلادي، واحد اطلاعات اکونوميست رتبه‌بندي کشورهاي مختلف را بر اساس آمادگي پذيرش فناوري‌هاي نوين الکترونيکي و با استفاده از مدلي ارائه شده از سوي شرکت IBM منتشر مي‌کند.
اين تحليل در ميان 200 کشور دنيا و هشت صنعت کليدي هر جامعه‌اي صورت مي‌گيرد و نتايج آن مي‌تواند سنگ محک خوبي براي آمادگي پذيرش انواع فناوري‌هاي الکترونيکي در حال حاضر و پيش‌بيني آينده ديجيتالي هر کشور باشد.گزارش امسال واحد اطلاعات اکونوميست، حاکي از رشد سريع کشورهاي آسيايي و آفريقايي در استفاده از فناوري‌هاي الکترونيکي است.

در اين گزارش آمده است که حدود 70 کشور دنيا دسترسي خوبي به اينترنت دارند و به راحتي مي‌توانند از آن استفاده کنند. بخش اعظم اين گزارش مربوط به چگونگي استفاده کشورها و شرکت‌ها از خدمات و کالاهاي ديجيتالي است.

سرمايه‌گذاري برخي کشورهاي آسيايي هم در اين زمينه در سال 2007 به وضوح مشخص است چنان که کشورهايي مانند سنگاپور و هنگ کنگ جهش عجيبي در زمينه استفاده از فناوري‌هاي الکترونيکي و گسترش تسهيلات ديجيتالي براي ملتشان داشته‌اند.

در ميان کشورهاي آسيايي هنگ کنگ رتبه چهارم، سنگاپور رتبه ششم، کره جنوبي رتبه شانزدهم، تايوان رتبه هفدهم و ژاپن جايگاه هجدهم را به خود اختصاص داده است.

اکونوميست دليل اصلي پيشرفت تعداد کاربران آسيايي و آفريقايي را در گسترش امکانات استفاده از اينترنت توسط دولت‌ها مي‌داند. نکته بسيار عجيب اين تحقيق، قرار گرفتن نام ايران در آخرين رتبه (رتبه 69) ليست کشورهاي دنيا در استفاده از فناوري‌هاي الکترونيکي است.

در حالي که نام برخي کشورهاي آسيايي امسال در بهترين جايگاه‌هاي ليست ديده مي‌شود، نام ايران – با وجود پتانسيل نيروي انساني مناسب- در انتهاي اين ليست قرار دارد.

دليل اصلي چنين نزولي را بايد از مسئولان وزارت ICT جويا شد، زيرا براي ارتقاي سطح و آمادگي استفاده از فناوري‌هاي الکترونيکي، مردم نمي‌توانند کاري انجام دهند و اين امر با ايجاد بسترسازي و تسهيلات عديده الکترونيکي از طرف دولت بايد صورت بگيرد.

حقيقت اين است كه ايران بايد خود را براي رويارويي با جهان الکترونيکي آماده کند و فرصت بسيار کمي هم براي همگامي با کشورهاي ديجيتالي داريم. با وجود پيشرفت عجيب چنين فناوري‌ها و استفاده‌هاي روز افزون کاربران و دولت‌ها از فناوري‌هاي الکترونيکي در ارائه خدماتشان به ملت‌ها، عقب ماندن از اين قافله براي ايران جاي سؤال دارد.

واحد اطلاعات اکونوميست آمادگي پذيرش تکنيک‌هاي الکترونيکي براي هر کشور را مقياسي از وضعيت تجارت الکترونيک آن کشور مي‌داند و با اين حساب اين ليست در واقع قافله سالاران دولت الکترونيک آينده را نيز نشان مي‌دهد.

ولي ايران با 20 کشور اول دنيا که پنج تاي آنها آسيايي هستند فاصله بسياري دارد، به عنوان مثال با کشور سنگاپور که در رتبه ششم ايستاده، 63 جايگاه فاصله دارد.

بيست کشور اول دنيا از لحاظ آمادگي پذيرش فناوري‌هاي نوين الکترونيکي به ترتيب عبارتند از: دانمارک، ايالات متحده آمريکا، سوئد، هنگ‌کنگ، سوييس، سنگاپور، انگلستان، هلند، فنلاند، اتريش، نروژ، کانادا، نيوزيلند، برمودا، کره جنوبي، تايوان، ژاپن، آلمان و بلژيک.

---

عميد نمازي‌خواه – روزنامه همشهري